پیام آذری - کشاورزی و باغداری در استان سمنان با مشکلات عدیده ای از جمله کمبود آب و به خصوص منابع آبی و بارش اندک، سرما زدگی و خشکسالی و تگرگ، عدم ترویج درست محصولات سازگار با کم آبی، بازار فروش مطمئن و مناسب و ... روبرو است.
اما شاید خرده مالکی و ترویج آن در سال های اخیر تهدید بزرگی باشد که کمتر به آن اشاره شده و یا به چشم آمده است به خصوص بعد از مشخص شدن نتایج سرشماری کشاورزی اخیر که پائیز امسال برگزار شد، تهدید خرده مالکی بیش از گذشته مانند پتک محکمی بر سر کشاورزی استان سمنان کوبیده شد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
تهدید خرده مالکی
خرده مالکی به عبارت ساده شامل خرد شدن و تکه تکه شدن اراضی کشاورزی و باغی بر اثر فروش زمین ها و یا فوت مالک و تقسیم وراث و ... است که سبب می شود یک زمین با ارزش دارای تولیدات کشاورزی به چندین باغ کوچک تقسیم شود که در نهایت از بهره وری ابتدایی فاصله زیادی گرفته می شود تازه اگر این اراضی جدید به ویلا برای خوش گذرانی آخر هفته ها تبدیل نشود.
یک کارشناس: قوانین مناسب برای مقابله با خرده مالکی را نداریم
قانون گذار در سال‌های اخیر نتوانسته برای مقابله با خرده مالکی و خرد شدن اراضی کشاورزی و باغی راهکار عملی پیدا کند و جهاد کشاورزی که متولی مستقیم کشاورزی در کشورمان است هم نمی تواند خدمات خود را به باغات کوچک یا اراضی خرد شده قطع کند چرا که قانون این اجازه را به آن نمی دهد.
حمید آقا بیکی معاون سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان و رئیس جهاد کشاورزی شاهرود در گفتگو با خبرنگار بازار، بیان می‌کند: وجود واحدهای خرده مالکی و اراضی کوچک، مانعی بزرگ برای توسعه‌ی مکانیزاسیون در بخش کشاوزی در شهرستان شاهرود محسوب می شود.
وی با بیان اینکه کاهش راندمان تولید از آفت های خرده مالکی است، ابراز کرد: «یکجا کشتی» یکی از راهبردهایی است که باید جایگزین خرده مالکی شود لیکن تلاش بر این است، با توسعه‌ی برگزاری دوره‌های ترویجی و همکاری بهره‌برداران روستای میقان و مشارکت اداره تعاون روستایی شهرستان، به مزیت‌های یکجا کشتی و یکپارچه‌سازی اراضی بیش از پیش پرداخته شده و گام‌ ارزنده‌ای در مسیر اعتلای کشاورزی شهرستان و استان برداشته شود.

حرکت به سمت عمده مالکی
خیام نکویی رئیس سابق سازمان‌ تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کشور نیز در آخرین سفر خود به استان سمنان ضمن بیان اینکه بحث مقطع شدن زمین‌های کشاورزی یکی از مواردی است که به الگوی کشت ضربه وارد می کند، گفت: در صورتی می توانیم الگوی کشت را در استانی مانند سمنان عملی کنیم که زمین ها خرد نشده باشند.
وی با بیان اینکه باید از بحث خرده مالکی به سمت عمده مالکی گام برداریم، ابراز کرد: استان سمنان ویژگی پایلوت شدن برای طرح اصلاح الگوی کشت را در کشور دارد اما باید برای خرده مالکی هم مسائل تبیینی و توجیحی را در دستور کار قرار داد تا کشاورزان از موضوع مطلع باشند.
امکان قانونی برای مقابله با خرده مالکی وجود ندارد
یک کارشناس کشاورزی در گفتگو با خبرنگار بازار، می گوید: سیاست دولت جدید و وزارت کشاورزی جدید هم بر جلوگیری از خرده مالکی است اما مشکل اینجا است که ما قوانین مناسب برای مقابله با خرده مالکی را نداریم برای مثال اگر این امکان وجود داشت که مثلاً جهاد کشاورزی اعلام کند که از این پس خدماتش به سه گروه الف، ب و ج تقسیم بندی می شود و تنها اراضی یکپارچه بر فرض می توانند از خدمات هر سه گروه استفاده کنند و اراضی خرد شده از دریافت خدمات گروه الف و ب مثلاً محروم هستند شامل توزیع کود و سم دولتی و ... شاید می توانستیم شاهد ایجاد مشوق هایی برای یکپارچه سازی اراضی باشیم اما قانوناً جهاد نمی تواند به کسی خدمات ندهد.
یک کارشناس: پول حاصل از فروش زمین های میلیاردی در باغات بسطام و شهمیرزاد و ... کافی است در بانک بماند تا ده ها برابر محصول کشاورزی در ماه به یک کشاورز سود بدهد
رضا شفیع زاده با بیان اینکه خرده مالکی مانند خوره به جان اراضی کشاورزی و باغی استان سمنان افتاده است، ابراز کرد: مشکل اینجا است که اراضی خرد شده به باغات ییلاقی و ویلاهایی برای فروش بدل می شود که در آنها همه کار جز کشاورزی انجام می شود و در نتیجه یک زمین کشاورزی به یک زمین ویلایی با کاربرد تفریحی بدل می شود.
وی با بیان اینکه امروز در شهمیرزاد و بسطام و ... شاهد هستیم که پولداران شهر نشین به سمت زمین های باغی و زراعی هجوم برده و باغات هزار متر مربعی را با ویلاهای لوکس برای تفریح ساخته اند، بیان کرد: این به معنای مرگ تولید کشاورزی و باغداری است در صورتی که ما تعداد کاربران کشاورزی مان در عمل زیاد شده اما قرار نیست محصولی از این اراضی دریافت شود.

ورود افراد غیر متخصص
این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه آفت مهم خرده مالکی ورود افراد غیرمتخصص است، ابراز کرد: مشکل اینجا است که وقتی یک زمین 10 هکتاری به مثلاً 50 قطعه تقسیم می شود این قطعات توسط متمولان شهری مانند مغازه دار، بنگاه ماشین و دکتر و مهندس و وکیل و ... خریداری می شود که حتی در زندگی شان یک بار بیل به دست نگرفته اند در نتیجه قرار نیست دیگر در این 50 قطعه زمین شاهد برداشت محصول کشاورزی و باغی باشیم.
شفیع زاده با بیان اینکه این باغات عمدتاً به قیمت های گزاف خریداری می شود، گفت: کشاورزانی که زمین های یکپارچه بزرگ عمدتاً از قدیم دارند هم حق دارند که زمین هایشان را بفروشند زیرا کشاورزی امروز به دشوارترین کار تبدیل شده است از یک سو آب و برق نیست از سوی دیگر هیچ حمایتی از کشاورز نمی شود در نتیجه کشاورز از خدا می خواهد زمینی که در سال می خواهد یک میلیارد میلیون تومان محصول بدهد با این همه هزینه و بدبختی را به 50 قطعه 800 میلیون تومانی تقسیم کند و یک عمر از پول حاصل آن بخورد و زندگی کند.
تحقیقات خبرنگار بازار نشان می‌دهد که در برخی مکان‌ها مانند امیریه، بسطام، شهمیرزاد، مهدیشهر و چاشم خرده مالکی به معضل بدل شده است
وی با بیان اینکه وقتی به ارتزاق کشاورزان فکر نمی کنیم باید هم به فروش زمین هایشان فکر کنند، افزود: پول حاصل از فروش زمین های میلیاردی در باغات بسطام و شهمیرزاد و ... کافی است در بانک بماند تا ده برابر محصول کشاورزی در ماه به یک کشاورز سود بدهد در نتیجه چرا کشاورز باید در زیر آفتاب و برف و باران و ... تلاش کند و حمایتی نشود؟ پس زمین خودش را به مشتی متمول بی دغدغه می فروشد و در خانه زندگی می کند لیکن دولت ها در واقع مقصر این موضوع هستند که این شرایط را برای کشاورز پیش آورده اند زیرا زمانی کشاورز ارج و قربی داشت.
خرده مالکی چقدر فراگیر شده است؟
اما خرده مالکی در استان سمنان چقدر مهم و البته فراگیر است و آیا می توان به آن به چشم یک بحران نگاه کرد؟ تحقیقات خبرنگار بازار نشان می دهد که در برخی موارد مانند امیریه، بسطام، شهمیرزاد، مهدیشهر و چاشم و ... بله این موضوع به بحران بدل شده زیرا حجم زیادی از باغات امروز به ویلا بدل شده است اما در دیگر نقاط استان سمنان هنوز این موضوع به بحران نرسیده است.
از سوی دیگر باید برای اینکه بدانیم خرده مالکی چقدر در استان سمنان رخنه کرده به آمار سرشماری کشاورزی نگاهی انداخت رضا عبدالله زاده دبیر ستاد اجرایی سرشماری کشاورزی استان سمنان در گفتگو با خبرنگار بازار، می گوید: در سرشماری 1403 استان سمنان حدوداً 60 هزار بهره بردار دارد که نسبت به ده سال قبل که 45 هزار بهره بردار داشتیم بیش از 30 درصد تعداد بهره برداران استان افزوده شده است.
این آمارها نشان می دهد که تعداد بهره برداران بخش کشاورزی استان سمنان افزوده شده اما میزبان محصولات کشاورزی ما در استان به این میزان رشد نکرده است پس یعنی ما شاهد افزایش نفرات مشغول در واحد های کشاورزی و باغی هستیم که همان معنای خرده مالکی می دهد برای مثال سابقاً یک زمین یک هکتاری پنج تن محصول می داد و حالا این زمین به پنج باغ بدل شده که محصولش (اگر محصولی داشته باشد) در بین خانواده ها تقسیم می شود!